Door Daniël Ermens – januari 2021.
Vanwege de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus te voorkomen, konden er in 2020 geen Bandensalons plaatsvinden. Het Boekbandengenootschap besloot daarom om in het najaar twee interactieve digitale Bandensalons te organiseren. Ze vonden plaats op zaterdag 17 oktober en maandag 14 december.
Via Zoom was het voor het eerst sinds een jaar weer mogelijk om samen naar boekbanden te kijken. Het was dus niet verrassend dat de interesse voor beide Bandensalons groot was. Circa 35 deelnemers hoorden op 17 oktober Elizabet Nijhoff Asser en Berna van Wijk spreken over boekbanden en boekbeslag uit een 17de-eeuws scheepswrak en hetzelfde aantal was erbij op 14 december toen Herre de Vries de Narcisbinderij ontmaskerde. Hieronder vindt u enkele hoogtepunten die aan bod kwamen en via ons YouTube-kanaal zijn beide Bandensalons volledig te bekijken!
- Boekbanden en boekbeslag uit een 17de-eeuws scheepswrak (Elizabet Nijhoff Asser en Berna van Wijk)
- De Narcisbinderij ontmaskerd (Herre de Vries)
Zoals onderstaande foto’s aantonen, was het op beide Bandensalons gezellig druk, al was in december het aantal deelnemers dat niet ‘ontmaskerd’ wenste te worden groter dan in oktober.
Bandensalon 17 oktober 2020 
Bandensalon 14 december 2020
Elizabet Nijhoff Asser (17 oktober)
Uit het Palmhoutwrak dat in 2009 ten oosten van Texel werd ontdekt door sportduikers werden in 2014 29 boekbanden bovengehaald. Deze banden zijn nu gerestaureerd en gedocumenteerd en bevinden zich in het archeologisch depot van de provincie Noord-Holland in het Huis van Hilde in Castricum.
Wat er bij het beschrijven van de boekbanden duidelijk werd is dat de boekbanden vaak veel ouder waren dan het scheepswrak. Daarnaast bleken ze uit verschillende landen te komen en uit verschillende bindtradities. Ze droegen duidelijke gebruikerssporen en waren dus al een beetje versleten voor de schipbreuk. Bovendien bleken het luxe uitgevoerde boekbanden te zijn. Hebben we te maken met een hele bibliotheek en liggen daarvan nog meer banden in het wrak? Deze vragen kunnen we nog niet beantwoorden.
Behalve een boekband met het wapen van het Engelse koninklijke geslacht de Stuarts, werden er ook enkele banden met het wapen van de familie Ostrogski gevonden. Dit was een beroemde adellijke Pools-Litouwse familie uit de 16de en 17de eeuw. Op het voorplat van een van deze boeken (zie hieronder) zien we interessante zittende figuren in de hoeken. Het achterplat is versierd met lotus-palmetten- en medaillons rolstempels, ook een rol met Spes-, Fides- en Amor-figuren. De bekleding van de band is rondom afgesneden, maar had onderbroken afgeschuinde randen, dus houten platten met metalen sluitingen. Dat het hout was, is ook aan de houtworm te zien.
Berna van Wijk (17 oktober)
Bij archeologische opgravingen wordt regelmatig boekbeslag gevonden. Dit beslag had verschillende functies: sluiting, protectie of presentatie. Het beslag dat in deze lezing centraal staat is het beslag dat deel uit maakt van het sluitmechanisme van een boek. De oudste sluitingen werkten volgens het oog-pin mechanisme. Later deed ook het haak-klamp mechanisme zijn intrede.
Alle soorten boekbeslag komen voor in verschillende vormen en zijn door de tijd aan onderhevig aan veranderingen, veroorzaakt door technologische vooruitgang of modieuze grillen. Om de chronologie van deze ontwikkeling duidelijk te maken, kan gebruikt worden gemaakt van de datering van boekbeslag op boeken met gedateerde teksten. Dat levert de volgende spreiding op:
Aan de hand van deze chronologie is het mogelijk het boekbeslag van het Palmhoutwrak te dateren. Het blijkt vervaardigd te zijn tussen 1530 en 1630.
Herre de Vries (14 december)
Pastei bestudeerd de Friese rechtshandschriften, die Tresoar in de negentiende eeuw uit de nalatenschap van Petrus Wierdsma jr. had verworven. De collectie was aan het einde van de achttiende eeuw aangelegd door diens vader Petrus Wierdsma sr.
Petrus Wierdsma sr. liet de boeken herbinden. Wie de boekbinder was, bleef tot nu toe onbekend. Door het vergelijken van de stempels op de band met de wrijfsels in Jan Storm van Leeuwens Dutch Decorated Bookbindings in the Eighteenth Century vinden we dat de boeken zijn gebonden door de binderij met de noodnaam ‘de Narcisbinderij’.
Op basis van archiefonderzoek en het napluizen van oude kranten is het mogelijk om een overzicht te maken van alle actieve binders in de actieve tijd van de Narcisabdij. De stempels op de boeken van boekbinder Roelof Hunia blijken identiek te zijn met die van de Narcisbinderij. Hunia = de Narcisbinderij.
Toen eenmaal bekend was welke boeken Roelof Hunia had gebonden, kwamen er steeds meer tevoorschijn.
Het oeuvre van Hunia begint zich langzaamaan aan de wereld te tonen. Zelfs via antiqbook.com dook er nog een band van zijn hand op: aluingelooid leer, roodgekleurd met cochenille.
