Door: Elizabet Nijhoff Asser (oktober 2024)
In Memoriam Geert van Daal (Arnhem 14-4-1941 – Amsterdam 5-8-2024)
Een groot vakman is overleden, een ongelofelijk vaardige en intelligente handboekbinder, vergulder en bibliofiel. Geert van Daal was de vierde generatie van een boekbindersgeslacht uit Arnhem en hij trad al jong in de voetsporen van zijn vader. Hij volgde opleidingen in Utrecht, Hamburg, Keulen en Ascona en vervolmaakte zijn vaardigheden in het vergulden, het leeropleg en het bakmarmeren.
In 1984 ging het grote bedrijf dat hij erfde van zijn vader failliet en behield Geert uit de boedel alleen het handboekbindatelier de Distelkamp in Dodewaard.
Sinds 1990 gaf hij verguldlessen en cursussen in het maken van Franse banden aan het Buchbinder-Colleg te Stuttgart.
Een van zijn belangrijkste klanten was Joost R. Ritman, de stichter van de Bibliotheca Philosophica Hermetica (BPH) voor wie Geert van Daal aanvankelijk veel leren boekdozen en cassettes maakte. Later ontwierp en maakte hij ook nieuwe boekbanden als de oude er niet meer waren of onvoldoende bescherming boden aan het tekstblok. Hij ontwierp in 1999 zelfs het frontispice van het eerste gastenboek van de BPH: drie goudgerande driehoeken in leeropleg op een in blauw marokijn uitgevoerde, heel leren band.
Naast zijn activiteiten als handboekbinder was Geert een verwoed verzamelaar van boeken, brochures, pamfletten en voorbeeldboeken over boekbinden. Al in 1983 bracht hij een catalogus uit: Vakbibliotheek Boekbinden (door Geert van Daal te Dodewaard 82 p.) en in 1994: Vakbibliotheek van een Handboekbinder, de tweede uitgave van Atelier de Distelkamp (met 174 p. en de titels van ca. 550 publicaties).
In 2008 verzorgde antiquaar Leo Kerssemakers de publicatie Beschrijvende catalogus boekbinden, een overzicht van de vakbibliotheek van Geert van Daal, handboekbinder te Dodewaard, uitgegeven door de Stichting Handboekbinden en HAEF Publishers.
Inmiddels was de Distelkamp uitgegroeid tot een handboekbinderij met meerdere werknemers waar veel bijzonder bestempelde banden met handgemarmerd papier en luxe kartonnage vervaardigd werden. Dit was ondanks de recessie die plaatsvond in de markt van het hand gebonden boek. Maar Geert had zichzelf beloofd dat hij na z’n zestigste alleen boekbanden zou maken die hij zelf mooi vond. Dus verkocht hij In 1998 een belangrijk deel van zijn bedrijf in Dodewaard aan Wim Kamsteeg.
Zijn boekbanden hebben hun weg gevonden naar collecties in Engeland, Duitsland en Nederland, o.a. ook naar de Koninklijke Bibliotheek waar Geert met vijf banden vertegenwoordigd is. Bijvoorbeeld de banden: 1796 A 107, 1771 E 115 en 1784 E 36, heel leren boekbanden in diverse kleuren marokijn, met leeropleg en meestal met goud en/of blind bestempeld. Ook is er van zijn hand een aanzienlijke collectie gemarmerde papieren in de collectie van de bibliotheek, evenals nog enkele eigen uitgaven over het boekbinden, onder andere een catalogus van afdrukken van alle persverguldletters en sierstukken van boekbinder Elias P. van Bommel, deze laatste in samenwerking met de Arethusa Pers.
En er zijn echt veel boekbanden van Geert te vinden in de Bibliotheca Philosophica Hermetica. Daar vond ook in 2018 een overzichtstentoonstelling van zijn werk plaats, begeleidt door het prachtige In de ban van de band: luxe boekbanden en kartonnage van Geert van Daal, de catalogus bij deze expositie in de Embassy of Free Mind, Huis met de hoofden, Amsterdam, 2018. Meer dan honderd banden en cassettes werden geëxposeerd.
Toen op de zeventiende AEB-conferentie in 2012 in Speyer Geert van Daal voor het eerst internationaal over zijn omvangrijke historische collectie boekbindliteratuur sprak, kenden velen dit bijzondere aspect van Geerts interesse niet.
Maar zijn uitgebreide, ontsloten en mooi gebonden vakbibliotheek en zijn kennis over de geschiedenis van het vak was van grote kwaliteit. Vooral zijn kennis over de negentiende- en vroeg-twintigste-eeuwse bindtechnieken was ongeëvenaard. Hij had ze immers zelf nog in zijn jeugd zien uitvoeren. Hoe ingewikkelde, ronde of achthoekige kartonnage objecten bekleed moesten worden, hoe uitgavebanden met allerlei foliedruktechnieken inclusief preegdrukken versierd werden, ook al was het oppervlak opbollend en rond, voor hem was het allemaal een uitdaging om het zo perfect mogelijk uit te voeren. Hij had van deze periode dan ook de meeste vakboeken en vele brochures in huis.
Het is opvallend dat Geert in zijn beschrijvende catalogus uit 2008 in de lijst van honderd opmerkelijke banden voor één derde boekbanden van zijn eigen hand selecteert en geen enkele band van enig andere eigentijdse binder of bindster. Kennelijk had hij weinig interesse in het werk van de eigentijdse collegae en hij haalde zijn inspiratie meer uit de historische voorbeelden uit de Franse traditie. Weinig binders konden zich meten aan zijn vakmanschap op dat gebied.
Hij heeft de laatste jaren genoten van de kontakten met jongere vakgenoten die actief naar zijn kennis zochten. Hij was vanaf 2009 lid van het Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap en een trouw bezoeker van de Boekbandensalons.
Op een van die salons sprak ik over het planeren van het tekstblok. Hij had nog een echte planeerhamer. Of ik ‘m mocht lenen voor de lezing? OK, maar dan moest ik…… er was altijd wel een wedervraag. Op zijn sterfbed gaf hij mij die hamer als aandenken, hij had er lol in om me zo iets zwaars te geven. Ik heb hem ‘gewichtig’ aanvaard.
Wij zullen zijn bibliofiele gezelschap en zijn meesteroog missen.