Geschreven door Rens Top
juli 2011
Reacties naar: rens.top@kb.nl
In de 19e eeuw verandert het ambacht van de boekbinder ingrijpend. Tot circa 1830 worden alle boeken nog met de hand gebonden. De eerste eigenaar van het veelal nog ongebonden werk, bepaalt door wie, en hoe, zijn boek gebonden zal worden. Gedurende de 19e eeuw maken technische vindingen en nieuwe materialen het mogelijk om, eerst gedeelten, en later het gehele bindproces, te mechaniseren.
De uitgever bepaalde voortaan het uiterlijk van een gehele oplage van een tekst.
Wat betreft het ontwerp, zocht men inspiratie bij stijlelementen uit voorgaande eeuwen. Niet eerder werden zoveel verschillende stijlen, vaak door elkaar, toegepast om voorwerpen te versieren.
Vanaf ca. 1850 doen de binders ook proeven met het toepassen van allerlei nieuwe materialen. Rond 1870 zien we de toepassing van de eerste kunststof, celluloid. Dit materiaal bleek uitermate geschikt om andere, veelal kostbare grondstoffen als schildpad en ivoor te imiteren.
Een bijzondere categorie vormen de kleine religieuze, veelal katholieke, boekjes die in Duitsland ‘andachtsbücher’ worden genoemd. Deze boekjes, vaak als geschenk gebruikt bij een communie, worden door de uitgevers van opmerkelijke bandjes voorzien.
Men combineert verschillende materialen als fluweel, leer en metaal. Sloten en applicaties zorgen voor een kostbaar en bijzonder uiterlijk. Het boek wordt een bijou.
In 2009 kocht de Koninklijke Bibliotheek een collectie van 21 van dergelijke boekjes. Samen bieden zij een fraai overzicht van de toepassingen van verschillende materialen en technieken.
